مظفرالدین شاه در سال ۱۹۰۳ میلادی برابر با ۱۲۸۲ خورشیدی املا ک خالصه شاهی را در اختیار شیخ خزعل گذاشت تا از محل درامد آنها توسعه خرمشهر و آبادان را محقق سازد. این امتیاز وضعیت مالی شیخ را متحول کرد و نفوذش را گسترش داد. پس از چند سال آشکار گردید که درامدهای این امتیاز صرف توسعه نگردیده و درامدها در جای دیگر برای تقویت موقعیت سیاسی شیخ مصرف شده است. اسناد آرشیوی نشان می‌دهند شیخ از محل درامدهای املاک خالصه شاهی هدایای گران قیمت به افراد ذینفوذ در بصره و کویت و تهران می‌پرداخت.
منابع درامدی شیخ خزعل بر اساس فرمان مظفرالدین شاه عبارتند از: اجاره زمین به شرکت نفت انگلو پرشیا، مالیات و عوارض گمرک خرمشهر و ماهشهر، مالیات سالانه از زمین‌‌‌های کشاورزی ( املاک خالصه)، فروش و اجاره زمین‌‌‌های مسکونی، تبدیل زمین شهری به ساختمان، فروش زمین کشاورزی ( املاک خالصه).
شیخ درامدهای ناشی از امتیاز را در خانه سازی برای اجاره و خرید کشتی باربری برای اجاره به کار انداخت و ثروت خود را به چند برابر قبل از امتیاز ۱۲۸۲ خورشیدی رساند. صدها خانه کوچک در ابادان و خسرو اباد ساخت و به کارگران شرکت نفت اجاره داد و درامد هنگفتی از اجاره کشتی‌ها در مسیر خرمشهر بصره اهواز بدست آورد.
نامه‌‌‌های ارسالی مردم و اشخاص معتمد اهل خرمشهر به دولت و مجلس در سال‌‌‌های ۱۳۰۲ و ۱۳۰۳ نشان می‌دهند مردم از عقب ماندگی خرمشهر و رفتار ماموران شیخ معترض هستند. با این وجود تهران در پاسخ به این اعتراض‌ها تا زمان لشکرکشی سردار سپه و تبعید شیخ، سکوت اختیار کرده بود. این نارضایتی‌ها آنقدر گسترده بود که تبعید شیخ خزعل به بحران نیانجامید و نشان داد شیخ در سال‌‌‌های آخر مقبولیت اجتماعی خود را از دست داده است.
توسعه خرمشهر بعد از تبعید شیخ خزعل سرعت گرفت. این تحولات از سال ۱۳۰۳ خورشیدی شروع شد. املاک شیخ خزعل که در واقع متعلق به دولت بود استرداد و مصادره شد.
مهمترین سال‌‌‌های توسعه خرمشهر از ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۵ خورشیدی است که به اندازه پنجاه سال خرمشهر را جلو انداخت. خیابان کشی ها، توسعه روشنایی منازل و خیابان ها، تاسیس پارک ملی، تاسیس ایستگاه راه آهن و اتصال خرمشهر به دیگر استان‌ها و مرکز و تا شمال، احداث مدارس ابتدایی، احداث تاسیسات نیروی دریایی، احداث ساختمان‌‌‌های اداری مانند اداره اموزش پرورش و فرمانداری و شهرداری و. .در کناره ساحل رود کارون و مرکز شهر جلوه خرمشهر را تغییر داد. گزارشگران روزنامه اطلاعات در سال ۱۳۱۵ طی بازدیدی که از منطقه داشتند خرمشهر و ابادان را دو شهر مدرن و جذاب معرفی کردند. جمعیت با سواد شهر به یکباره افزایش گرفت.
عکاسان خرمشهری
محسن راستانی، چهل و پنج سال عکاسی
جاسم غضبان زاده، عکاسی برای هویت اجتماعی
دیروز و امروز فضاهای شهری
عکس برداری انطباقی از کار ویژه‌‌‌های عکاسان خرمشهری و آبادانی است که دیروز را با امروز مقایسه می‌کند. تصاویر پایین را جاسم غضبان زاده در اختیار مشعل ابادان قرار داده است. با آنکه بیننده نفس راحتی می‌کشد که خرابی‌ها به عمران و ابادی تبدیل شده اند ولی تصاویر مقایسه ای همه حقیقت را بازگو نمی‌کنند. خرمشهر خیلی عقب تر از جایگاه تاریخی اش قرار دارد.
اسناد ساواک خرمشهر
اسناد ساواک خرمشهر درباره فعالیت‌‌‌های سیاسی در هنرسنان صنعتی خرمشهر،
متن سند:
گزارش خبر در ساعت 1130 روز 23 /12 /36 مشیری ضمن تدریس تعلیمات دینی در سال چهارم هنرستان صنعتی خرمشهر درباره تضاد اجتماعی عنوان داشت انسان دارای درخواست است شهوانی و تکامل که این دو با هم در حال مبارزه هستند سپس مشیری درباره شخصیت انسان به بحث پرداخت و اضافه نمود شخصیت از خانواده، محیط و مسائل ارتباط جمعی، انسانها و روابطشان تاثیرپذیر است اما این قبیل مسائل در حد اختیار ما نیست مشیری افزود ما آدمهای ترسوئی هستیم و گاهی از همین انسانهای ترسو شخصیتهائی جرقه میزند که این جرقه باعث آگاهی بقیه میشود و ما را جهت میدهد مثلاً امام حسین با کمتر از 70 نفر به جنگ رفت در این موقع رضا دلفی گفت در آن زمان حداقل 70 نفر متحد پیدا میشد در صورتیکه امروز چنین نیست مشیری پاسخ داد امروز آدم به خودش هم اعتماد ندارد چطور می‌توان گروه تشکیل داد مشیری اضافه نمود دست اندرکاران اجتماع فقط حرف میزنند و مرد عمل نیستند ولی بهر صورت ما انسانها هستیم که می‌توانیم محیط را تغییر دهیم در این موقع محمود نائل عنوان کرد وقتی انسانها می‌توانند محیط را عوض کنند پس چرا دست بکار نمیشوند.
مشیری پاسخ داد ایمان را از مردم گرفته اند یکی دیگر از دانش آموزان بنام محمد شهیرزاده اظهار نمود چرا خود شما برای آگاهی دیگران اقدام نمیکنید مشیری جواب داد من که این حرفها را میزنم دچار ترس هستم که چگونه عمل کنم چون ایمان در من ظاهری است.
نظریه شنبه: آقای مشیری ضمن بحث درباره مسائل اجتماعی دانش آموزان را تحریک به اقدامات ناصحیح مینماید.
نظریه یکشنبه: با توجه به دسترسی منبع، خبر باحتمال قوی صحت دارد.
بمنبع آموزش لازم جهت مراقبت از اعمال و رفتار افراد مندرج در متن خبر داده شد.
افراز نظریه دوشنبه: با توجه بنظریه یکشنبه مراتب بموقع باستحضار عالی خواهد رسید.
یکتا نظریه 56: نظریه یکشنبه مورد تأیید است.
پرتاب نارنجک دستی به خانه یکی از کارمندان ساواک خرمشهر تاریخ سند: 23 آذر 1357
پرتاب بمب دست ساز بمنزل یکی از کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت خرمشهر و جرح و فوت یکی از عاملین حادثه و دستگیری دو تن از اخلالگران در رابطه با حادثه مزبور در ساعت 2100 روز 23 /9 /57 (2537 شاهنشاهی)، افراد ناشناسی بمبی دست ساز بمنزل یکی از کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت خرمشهر ـ استان خوزستان پرتاب کرده اند.
1 بمب مذکور منفجر شده لیکن خسارات مالی و تلفات جانی نداشته است.
در حادثه مذکور یکی از عاملین بر اثر ترکش بمب مذکور مجروح گردیده و دو تن دیگر نیز در رابطه با این حادثه دستگیر گردیده اند.
2 قرار بوده مجروح یاد شده روز 27 /9 /57 جهت معالجه بتهران اعزام گردد، لیکن بعلت شدت جراحات قبل از اعزام بتهران فوت کرده است.
ارزیابی خبر: خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده: مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
1ـ این بمب دست ساز به خانه صفر ویسی کارمند ساواک پرتاب میشود ؛ به دیوار خانه برخورد می‌کند، و پس از انفجار برخی از شیشه‌‌‌های خانه می‌شکند.
2ـ فرد مجروح، حسن مجتهدزاده نام داشت.
او را به بیمارستان پایگاه دریایی می‌برند.
تا 26 /9 /57 او در آن جا می‌ماند ؛ شاید برای بازجویی، اما حال او رو به وخامت می‌گذارد.
در این روز رئیس بهداری می‌گوید که دیگر امکان درمان حسن مجتهد زاده در این مکان ممکن نیست.
ظاهرا مقدمات اعزام او به تهران فراهم می‌گردد، اما یک روز بعد (27 /9 /57) به شهادت می‌رسد.
(پرونده 106991، ج 5)
افزودن دیدگاه